مقالات متعددی در مورد زندگانی و خدمات ولی امر دوم دیانت بهایی، جناب چارلز میسن ریمی به رشته تحریر درآمده است؛ اما نکتهای که شاید کمتر به آن پرداختهشده، وجه هنرمندانه این شخصیت برجسته عالم بهائی است.
میسن ریمی ضمن اینکه نمونه ایمان به امر جمال مبارک، وفاداری به مرکز میثاق و ولایت امر الهی بود، معماری بزرگ، خلاق و هنرمند نیز بود که احساس لطیف و دلبستگی عمیق او به عالم روحانی را میتوان در لابهلای خطوط طرحهای معماری او مشاهده کرد.
طرح پیشنهادی برای یک مشرق الاذکار در کنار دریا
ارائه تصویری از جهان معنا و دنیای روحانی و بهشت آسمانی در قالب ساختاری متشکل از مواد مادی و زمینی همچون خاک و سنگ و آهن، اعجازی است که از دستهای کارآزموده و ذهن زیبا و روح لطیف هنرمندی بزرگ، معماری چیرهدست و انسانی باایمان و عاشق همچون میسن ریمی برمیآید.
باملاحظه طرحهایی که او در طی حیات عنصری پربارش تهیه و ارائه کرده است درمییابیم که او شاعری است که با قلم میثاق، خط حقیقت و منحنی عرفان، سایهروشن روحانیت میسراید. میسن ریمی معماری است که طرح بناهای این جهانی را با عوالم روحانی پیوند زده است. معماری ریمی، علاوه بر زیبایی روحنواز، بهمثابه ارائه طریقی است برای توجه آدمیان به پرستش حق و گشایش چشم دل انسانها به جهان معنویت.
معماری ریمی هرگز تحت تأثیر تفکرات و ایدههای نوپدید و هیجانزده فناورانه، صنعت گرا و ماشین محور حاکم بر معماران قرن بیستم، همچون “والتر گروپیوس”، “فرانک لوید رایت” و “لوکوربوزیه” قرار نگرفت در مقابل، طرحهای ریمی، همچون بیانیهای آسمانی است در ستایش صلح، وحدت و روحانیت.
طرحهای متعدد او برای معابد، زیارتگاهها و بناهای یادبود امری، بر اساس راهنمایی مرکز میثاق، حضرت عبدالبهاء، با الهام از فرهنگ غنی معماری ایران و هند تهیهشده است.
طرح پیشنهادی برای یک مشرق الاذکار بر دامنه کوهستان
سبک «هندی» معماری موردنظر ریمی متفاوت و متمایز از سبک «هندو» است. این سبک نشآت گرفته از معماری آیینی و عبادی مسیحی بیزانسی است که در طول تاریخ با معماری آیینی عربی ـ اسلامی ممزوج شده و سپس از میراث غنی فرهنگ پارسی در ایران مایه گرفته و آنگاه در جریان حکومت پادشاهان مغول از اوایل قرن شانزدهم تا اوایل قرن هجدهم میلادی به کمال اعجاز و عظمت در عین زیبایی و ظرافت دستیافته است. بهاینترتیب، طراحی آیینی میسن ریمی بر پایه رهنمود سرکارآقا، عصاره معماری ادیان الهی و تمدنهای پربار تاریخی شکلگرفته است.
طرح برای یک مشرق الاذکار بر فراز بلندای کوهستان
بهکارگیری تقارن و تناسب در طراحی پلان و نما، القاکننده فضای آرامش و صلح است، خطوط عمودی طرحها عموماً چشم را بهسوی آسمان میکشاند تا نشانگر نگاه به جهان بالا و روحانی باشد و انحنای پخته و ظریف طاقها و گنبدها فضایی مملو از لطافت و مهر و محبت میآفریند؛ و درنهایت، در محوطهسازیها با بهرهگیری هنرمندانه از عناصر آب و گیاه و انعکاس نور، این سمفونی روحانی طرح و خط به اوج میرسد.
طرح نمونهای از یک معبد بهایی
در این نوشتار، با بهرهمندی از مکتوبات موجود در مورد شرح احوال دومین ولی امر آیین بهائی، به جنبههای معمارانه و هنرمندانه زندگانی پربار و روحانی ایشان پرداختهایم.
چارلز میسن ریمی در ۱۵ مه ۱۸۷۴ در آمریكا متولد شد. جدّ مادری او از فرزندان “جان هالند”، یكی از ساكنان مستعمره “خلیج كلنی” در سال ۱۶۲۰ بود.
خاندان پدریاش، ریمیها، از اولاد “ژاكوب ریمی” بودند كه در سال ۱۶۵۴ در ایالت ویرجینیا سكونت گزیدند و پدرش “ژرژ كولیه ریمی”، آدمیرال نیروی دریایی آمریكا بود.
یكی از كارهای معماری ریمی، بنای یادبود خانواده، والدین و نیاكان، در كلیسای “پوهیك گِلب”، در شهر “فیرفاكس کانتی” ایالت ویرجینیا میباشد.
میسن ریمی در سال ۱۸۹۸ وارد مدرسه هنرهای زیبای پاریس شد و در سال ۱۹۰۳ با مدرك دیپلم معماری از دولت فرانسه فارغالتحصیل گردید.
وی در دسامبر سال ۱۹۰۷، در بازدید از شیكاگو پیشنهاد كرد كه واشنگتن یكسری نامههای متحدالمأل منتشر كند و پیشنهاد تأسیس “لجنه مشرق الاذکار “را در هر یك از محافل محلّی در سطح قاره، ارائه داد.
طرح نمونهای از یک معبد بهایی
زمستان ۱۹۰۸ میسن ریمی نامهای به عبدالبهاء نوشت و اعلام داشت كه آرزو دارد تابستان سال بعد را برای تبلیغ به كشورهای ایران و روسیه سفر كند و در ماه مارس همان سال طی لوحی اجازه سفر را دریافت كرد. چارلز میسن ریمی با كشتی از نیویورك حركت كرده و در عكّا با حضرت عبدالبهاء ملاقات نمود؛ و سپس به عشقآباد رفت؛ و از مشرق الاذکار عشقآباد كه در واقع اولین معبد بهائی در جهان بود و تقریباً ساخت آن پایان یافته بود؛ بازدید کرد. ازآنرو كه ریمی مجدّانه در تلاش بود تا یك مشرق الاذكار در آمریكای شمالی بسازد؛ دیدن مشرق الاذكار عشقآباد و توجه به جزئیات و ظرایف آن، برای او اهمیت فراوان داشت و موقعیتی ممتاز به شمار میرفت. توضیح و توصیف او از معماری این ساختمان شاید کاملترین مطلب به زبان انگلیسی باشد. از اولین تصمیمات بیت روحانی شیكاگو (Chicago House Of Spirituality) در برنامهریزی اولین كانونشن ملّی بهائیان، این بود كه از میسن ریمی بخواهند تا درباره مشرق الاذکار عشقآباد برایشان صحبت كند.
در ۲۲ مارس ۱۹۰۹ کانونشن ملی بهائیان در محل مشرق الاذكار تشكیل شد. در این جلسه محفل ملی مقرر کرد: كمیته اجرایی متشكل از چارلز میسن ریمی و سایر مؤمنان از مناطق شیكاگو، نیویورك، واشنگتن، سین سیناتی، كِنوشا و منطقه سانفرانسیسکو تشكیل گردد. در روز بعد نقشه سایت مشرق الاذكار به تصویب رسید. چارلز میسن ریمی در اوت ۱۹۱۱ در شماره هفتم سال دوم نشریه “نجم باختر” نوشت: “مشرق الاذكار بخش عمده فعالیت بهائیان است. عبدالبهاء موكداً به بهائیان آمریكا نوشته است كه از بین كارها، ساخت مشرق الاذكار از همه مهمتر است. زمانی كه ساخته شود همچون بهشتی برای روحهای خسته كه در پی نزدیكی و قرب خداوند هستند؛ عمل خواهد كرد. همچنین از جنبه خارجی نیز مانند یك شعار و تابلو عمل میکند و به جهانیان نشان خواهد داد كه دیانت بهایی چیست؟”
طرح نمونهای از یک معبد بهایی
“مرضیه گیل” در مقدمهای بر كتاب خاطرات “ژولیت تامپسون”، ص ۱۳ نوشت:
او – “كورین ترو” (همسر ریمی) از ریمی خواست تا علیرغم آنكه طرحش بهاندازه طرح آقای “بورژوا” رأی آورد؛ خود را كنار بكشد تا طرح “بورژوا” تصویب شود. بهاینترتیب میسن ریمی، طرح بورژوا را تأیید کرد و متعاقباً لوحی از حضرت عبدالبهاء به آقای “است. و. راندال” به شرح زیر صادر شد:
” الحمدلله، مدل (مشرق الاذكاری كه قرار است در ویلمت ایلینویز ساخته شود) آقای “بورژوا”، مورد تأیید احباء خصوصاً مورد موافقت عالیجناب ریمی، قرار گرفته است. “
(نشریه امریكن بهائی نیوز، اخبار بهائیان آمریكا، ۱۳ جولای ۱۹۱۹، سال ۲، شماره ۷، ص ۱۱۲)
حضرت عبدالبهاء در لوحی دیگر به خانم “کورین ترو” با این کلمات از اخلاص و تواضع میسن ریمی تقدیر میکنند:
” الحمدلله كه طرح مشرق الاذكار كه توسط آقای “بورژوا” تهیه شده بود به تأیید جناب ایشان رسید و توسط كانونشن انتخاب شد. بدون شك، جناب ریمی دارای اخلاص بالایی است. او همچون آب شفاف و زلال و بهدوراز هرگونه ناخالصی است. او چندین سال است كه مجدّانه تلاش و فعالیت میکند؛ بدون آنكه هیچگونه انگیزه شخصی داشته باشد. او به هیچچیز جز امر الهی تعلق و دلبستگی ندارد. این است روح استحكام ایمان و این است ویژگی صداقت.”
(امریكن بهایی نیوز، سال ۱۱، شماره ۹، ص ۱۳۹-۲۰ اوت ۱۹۲۰)
در نشریه “نجم باختر”، سال ۱۳، شماره ۸، نوامبر ۱۹۲۲ میخوانیم: عبدالبهاء در مكتوبی به تاریخ ۷ اكتبر ۱۹۲۱ به میسن ریمی درباره ساخت معبد بهایی در كوه كرمل نوشت:” مدتی قبل نامهای به این مضمون برایت نوشتم: الحمدلله كه شما در ارائه طرح برای اقامتگاه زائران در حیفا مورد تأیید قرارگرفتهای. امیدوارم كه ساخت آنهم زیر نظارت شما انجام شود. همچنین در آینده
مشرق الاذكاری در كوه كرمل تأسیس خواهد شد. شما آرشیتكت و پایهگذار آن خواهی بود. من این بشارت و نوید را به شما میدهم.”
وی در سال ۱۹۴۸ به دعوت شوقی ربانی به حیفا رفت تا در آنجا اقامت گزیند و زیر نظر ولی امر، برای طراحی و ساخت معبد كوه كرمل فعالیت كند.
طرح نمونهای از یک معبد بهایی
طرح نهایی و ماكت اولین معبد بهائی در ارض اقدس، پس از تأیید ایشان، در دومین كنفرانس بینالمللی آموزشی بهائی در ماه مه ۱۹۵۳ در ایلینویز شیكاگو، به نمایش در آمد. در ۶ ژوئن ۱۹۴۸ میسن ریمی یك ماه را در پاریس گذراند و ضمن شركت در جلسات امری، طرحهای مربوط به مشرق الاذكار بهایی را كه میبایست در كوه كرمل ساخته شود؛ تكمیل كرد. او گفت: ” شوقی افندی از من خواست این كار را بكنم و طرحها اكنون كامل شده است. طرحها در پاریس – دانشكده هنرهای زیبا- به نمایش درآمد. (بهائی نیوز ۵۴-۱۹۵۰ ص ۳۷)
شوقی افندی در تاریخ ۲۵ آوریل ۱۹۵۱ در تلگرامی اعلام کرد:
“قدمهای اولیه برای تهیه طرح نهایی مشرق الاذكار كوه كرمل بهوسیله رئیس شورای بینالمللی بهایی، كه از سوی عبدالبهاء بهعنوان آرشیتکت این پروژه منصوبشده بود، برداشتهشده است”.
چارلز میسن ریمی بهعنوان رئیس شورای بینالمللی بهائی در تاریخ ژوئن ۱۹۵۱ گزارش مبسوطی درباره اقدامات انجامشده پیرامون تكمیل مرقد باب، ازجمله برآورد هزینه، در بخشهای مختلف و موانع پیش رو و نیز توجه خود او به تداوم برنامه تكمیلی آنجا ارائه داد.
وی بر توجه ولی امر به تصمیمگیری برای استقرار جهان بهائی و منابع آن در سطح مطمئن و قابلقبول تأكید كرد. همچنین گزارش داد كه بهاتفاق یكی از منشیان شورای بینالمللی بهائی از اورشلیم بازدید كردند؛ كه در آن بازدید چندروزه، از وزارت بازرگانی مجوزهای لازم را برای واردات مواد لازم، بهمنظور ساخت مرقد باب دریافت نمود.
(امریكن بهائی نیوز، سال ۱۰۸ امری).
طرح نمونهای از یک معبد بهایی
در شماره اوت ۱۹۵۲ امریكن بهایی نیوز، نامهای در ۶ صفحه به امضای چارلز میسن ریمی، رئیس شورای بینالمللی بهایی درجشده است؛ که از مركز جهانی بهایی، درباره ساختمان بنای مرقد باب گزارش میکند که داخل مرقد بهاءالله و “عمارت”، همچنین خانه بهاءالله در عكّا و “عمارت مزرعه” در یك سال گذشته به طرز زیبایی آراسته و تزیینشده تا آماده بازدید زائران گردد.
در نشریه امریكن بهائی نیوز، اوت ۱۹۵۲ گزارش زیر درجشده است:
“رئیس شورا، آقای چارلز میسن ریمی، اینك طرح خود را برای مشرق الاذكار، كه در آینده جایی بر روی كوه كَرمل بنا خواهد شد، تكمیل كرده است. طی زمستان گذشته، این فرصت را داشت تا با ولی امرالله مشورت نماید و پیشنهادات و راهنماییها و نیز تأیید او را، دریافت نماید و اینك آماده است تا ماكت معبد را به ایتالیا سفارش دهد؛ بهنحویکه ماكت تهیهشده در كانونشن تاریخی سال ۱۹۵۳ در “معبد مادر” در ویلمت ارائه شود …
طرح تهیهشده توسط میسن ریمی (آرشیتكت منتخب سركار آقا)، اینك برای آیندگان نگهداری و محافظت میشود و چنانچه زمان معهود آن برسد آماده اجرا و انجام خواهد بود.
(سایر جزئیات در بهائی ورلد، سال ۱۲، ص ۳۸۸ موجود است.)
طرح نمونهای از یک معبد بهایی
طراحی مركز آرشیوهای بینالمللی بهائی توسط چارلز میسن ریمی، با در نظر گرفتن نظرات و پیشنهادات شوقی ربانی، انجام پذیرفت. این طرح اولین بار در چهارمین كنفرانس بینالمللی، در اكتبر ۱۹۵۳ در دهلینو به نمایش درآمد.
خانم روحانیه روت مافت در كتاب یادداشتهای حیفا، از زمان سفر زیارتیاش (در تاریخ ۱۹۵۴) مینویسد:
شوقی افندی بیان داشت كه اولین نكته موردنظرش آن است كه اقدامات اولیه برای ساخت و زیباسازی مزار بهاءالله در بهجی صورت پذیرد؛ اقدام بعدی خرید زمین و املاك در كوه كرمل برای ساخت معبد بوده است. با انجام این دو مورد، مدتی خواهد گذشت تا زمان موعود برای برپایی معبد فرا برسد. نامهای میسن ریمی، آرشیتكت و امیلیا كالینز، خیّر و اهداءکننده، بر روی آن نوشته خواهد شد.
(مرحله دوم در تكامل شورای بینالمللی بهایی)
طرح نمونهای از یک معبد بهایی
شوقی ربانی در ۳۰ مارس ۱۹۵۵ طی پیام نوروزی چنین اعلام کرد:
“با مسرّت شروع خاکبرداری و حفاری برای پایهریزی آرشیو بینالمللی را كه آغاز استقرار سازمان اداری جهانی بهایی در ارض اقدس است؛ اعلام میکنم. همچنین انتخاب طرح ارائهشده از سوی ایادی امر، میسن ریمی را برای پروژه مصوب “ام المعابد” (مشرق الاذکار طهران) در سرزمین مادری بهاءالله اعلام مینمایم…”
چارلز میسن ریمی، بهعنوان رئیس شورای بینالمللی بهائی در گزارشی در نشریه امریكن بهائی نیوز مورخ ژوئن ۱۹۵۵ نوشت: ” این (ساختمان آرشیوها) اولین ساختمان از مجموعه ساختمانهایی است كه فعالیتهای اداری بهائی در “مركز جهانی” را در بر خواهد گرفت. مقر ولی امر، ایادیان امر و بیت العدل جهانی؛ و همچنین محلهایی برای سایر فعالیتها، به این مجموعه “قوس کرمل” افزوده خواهد شد …”
” … زمین برای اولین معبد در ارض اقدس خریداریشده است … یك قطعهسنگ هفت متری، از جنس تراورتن ایتالیایی، همچنین سنگهای یادبود رومیان باستان، بهمحض انتقال سند به نام ما، بهعنوان یادبود بنا نصب خواهد شد و بر روی آن نام املیا كالینز بهعنوان فرد خیّر و خریدار زمین و میسن ریمی بهعنوان آرشیتکت معبد، حك خواهد شد.”
طرح برای مزار شهید
طرح مشرق الاذکار طهران به دستور شوقی ربانی توسط میسن ریمی تهیه شد که قرار بود در ارتفاعات شمالی مشرف بر شهر طهران بنا گردد. چهبسا اگر ایادیان مقیم ارض اقدس، در پی صعود شوقی ربانی به وظیفه الهی و روحانی خود پایبند میبودند و به اطاعت از دومین ولی امر، گردن مینهادند؛ هماکنون ساختمان ام المعابد مشرق الاذکار طهران بر چشمانداز باشکوه بلندیهای شمالی شهر، همچون تاجی بر تارک پایتخت مهد مقدس امرالله، جلوه گری میکرد؛ و پذیرای مؤمنینی بود که در امان و آرامش و نه در بیم و کشمکش، به عبادت و مناجات در آن مشروع مقدس میپرداختند.
(تصاویر این متن برگرفته از کتاب « ARCHITECTURAL COMPOSITIONS IN THE INDIAN STYLE »
شامل تعدادی از طرحهای معماری مذهبی و روحانی جناب چارلز میسن ریمی است)
جویا